IJs maken

IJs maken lijkt heel eenvoudig. Je hebt water en de natuur doet de rest bij een vorst periode. Dit klopt helemaal, echter kun je de natuur ook een handje helpen om sneller een ijsbaan te hebben. 

In principe is er alleen kou nodig om ijs te vormen. Water moet veel "warmte" kwijt raken en zal bij een temperatuur van 0 graden veranderen van vloeibaar naar vast. De warmte kan worden afgegeven middels contact (denk aan de lucht, omliggend water en ondergrond) of straling. Juist deze laatste, straling, levert de belangrijkste bijdrage. Bij een heldere nacht kan het water enorm veel warmte uitstralen naar de hemel en gaat het vormen van ijs het snelst.

Om hier optimaal gebruik van te maken is ons niet zo geheime recept:

• betonnen baan (70 x 90 meter)
• sproei installatie (genaamd BB-iceliner)
• krijt
• geduld

Een goede ondergrond helpt bij het maken van een ijsbaan. Zo beschikken wij over een betonnen "bak" van 70 x 90 meter die tevens dienst doet als skeeler-/skatebaan in de zomer.Het voordeel van een betonnen ondergrond is dat het al bij een dunne ijslaag begaanbaar is.

Bij schaatsen op natuurijs worden we gedragen door een plaat ijs die drijft op het water. Is de plaat groot genoeg, dan zal deze onder het gewicht van de schaatsers niet zinken. Echter bij een te dunne ijslaag kan deze wel breken, waardoor de ijsplaat kleiner wordt en het gewicht van een schaatsers niet meer kan dragen. 

Bij een ijsbaan direct op een vaste ondergrond (beton of asfalt) wordt het ijs gedragen door deze vaste ondergrond. Het ijs kan niet zinken, maar ook niet breken, waardoor het met een dunnere ijslaag al beschaatsbaar is. Het belangrijkste is echter dat er geen water onder het ijs zit, want dan kan het alsnog breken en komen de gebroken stukken ijs los van de baan. Funest voor je schaatsen.

Om te zorgen dat er geen water onder het ijs komt, is "geduld" de sleutel. Bij het opbouwen van de ijsbaan, laag voor laag, nemen we soms de tijd om de natuur zijn werk te laten doen. Even geen nieuw water aanbrengen tot de plassen weg zijn, want voor je het weet is een plas water op de baan een laag(je) water onder of tussen het ijs.

De sproei installatie (genaamd BB-iceliner) is gemaakt door de Lierse uitvinder Arie van der Berg en geschonken aan Hard gaat-ie. Het is een sproeiarm van 70 meter lengte, en benut technieken die tuinders gebruikten om hun gewassen water te geven. Daarnaast maakt het gebruik van een ingenieus systeem van kabels om dit gevaarte automatisch en recht over de baan te laten rijden, wat zeker op een gladde ijsvloer nogal een uitdaging is.

Deze installatie vormt de innovatieve oplossing waardoor wij snel ijs kunnen maken. Door middel van de spoei installatie brengen wij langzaam dunne laagjes water uit de Lee aan op de baan. Hierdoor maken wij per uur ongeveer 1,5 millimeter ijs. Omdat water uit zichzelf isoleert, werkt het aanbrengen van grotere hoeveelheden water averechts. Een dikke laag water zal minder warmte uit stralen, waardoor er meer tijd nodig is om uiteindelijk te gaan bevriezen. Daarnaast loop je ook het risico dat er toch water onder het ijs blijft zitten. Zie bij betonnen baan waarom dit een probleem is. Om dit te vermijden werken wij langzaam en met veel geduld. Noem het liefde!

Vaak gaat vorst gepaard met heldere dagen en een lekker zonnetje. Heerlijk om mee te schaatsen, maar funest voor het ijs. De betonnen ondergrond die gelukkig al niet heel donker van kleur is, zal toch een deel van het zonlicht absorberen en omzetten in warmte. Hierdoor warmt de betonnen ondergrond op en zal het ijs direct op het beton smelten. Zo kan er water onder het ijs ontstaan. Water onder het ijs maakt de ijsbaan zwak zoals al eerder beschreven bij betonnen baan.

Krijt wordt al jaren in de tuinbouw gebruikt om de warme zon buiten de kassen te houden. Wij gebruiken het om de zon niet tot de betonnen ondergrond te laten doordringen. Hiertoe brengen we nadat we al een ijsvloer hebben, een laag water waarin krijt is vermengt aan op de baan. Het ijs wordt daardoor witter en zal de zon reflecteren.

Om te zorgen dat deze laag niet verloren gaat bij het schaatsen, wordt na het krijtwater, de baan nog voorzien van een aantal lagen met gewoon water.